De meeste Westlandse dorpen zijn ontstaan in de 12de eeuw of het begin van de 13de eeuw. Monster en Naaldwijk zijn waarschijnlijk de oudste woonplaatsen die zich nog op de huidige locatie bevinden. In beide dorpscentra zijn bij archeologische opgravingen sporen gevonden vanaf de 8ste eeuw. In de kerk van Monster zijn fundamenten gevonden van een kerkje dat dateert van uit het midden van de 11de eeuw.In de 12de eeuw werd het Westland getroffen door twee overstromingsrampen.
Vanaf de tweede helft van de 12 de eeuw werd het gebied opnieuw in cultuur gebracht en tegen het water beschermd door dijken en kades. Op kruispunten van dijken, wegen en wateren ontstonden de ook nu nog bestaande dorpen. In de eerste helft van de 13de eeuw was het proces van dorpsstichtingen voltooid. Onder de Westlandse dorpen bevindt zich één stad, namelijk ’s-Gravenzande dat in 1246 stadsrechten kreeg van graaf Willem II.